انواع استانداردهای ورق فلزی چیست؟

متریال و موادی که برای تولید ورق‌های فلزی به کار برده می‌شود با توجه به کاربردهای ورق کاملا متفاوت هستند. امروزه ورق‌های فلزی از جمله ورق سیاه، ورق گالوانیزه، ورق روغنی و ورق آجدار برای ساخت محصولات متنوع مورد استفاده قرار می‌گیرند و به همین دلیل اهمیت ویژه‌ای برای صنایع دارند.

استانداردهای ورق‌ فلزی فاکتورهای مختلفی را برای تولید ورق در نظر می‌گیرند که کارخانه‌ها بر طبق آن عمل می‌کنند؛ بنابراین در صورتی که با استانداردهای مخصوص به هر ورق آشنایی پیدا کنید به راحتی می‌توانید محصول مورد نظر را انتخاب و خریداری نمایید. جنس، وزن، ابعاد و ضخامت از جمله مواردی هستند که قبل از خرید ورق‌های فلزی باید به آن‌ها توجه داشته باشید. در ادامه نوشته قصد داریم توضیحات بیشتری در رابطه با انواع استاندارد ورق فلزی در اختیار شما قرار دهیم تا بهترین انتخاب را تجربه کنید.

چرا آشنایی با استانداردهای ورق فلزی اهمیت دارد؟

یکی از سوالاتی که ممکن است برای افراد پیش بیاید این است که استانداردهای ورق فلزی چه کاربردی دارند؟ چرا برای هر یک از ورق‌ها جدول استاندارد درست کرده‌‌اند؟

هر یک از صنایع کشور برای تولید محصولات و قطعات نیاز به ورق‌های خاصی دارند. برای مثال در صنعت خودروسازی برای ساخت بدنه خودرو نیاز به ورق‌هایی دارند که در عین داشتن مقاومت و استحکام بالا از قابلیت شکل‌پذیری و جوش‌پذیری نیز برخوردار باشند. همچنین در صنعت پتروشیمی برای حمل سیالات به ورق‌هایی احتیاج دارند که در مقابل مواد خورنده و فشار و دما مقاومت خوبی از خود نشان دهند. حال سوال اینجاست این صنایع چطور متوجه شوند میزان مقاومت ورق تا چه اندازه است؟

جدول استاندارد ورق فلزی به همین منظور تدوین شده تا افراد در هنگام خرید ورق بتوانند بهترین انتخاب را داشته باشند. با کمک استانداردها می‌توان اطلاعات و دانش کافی در مورد ورق‌ها به دست آورد و از حداکثر کارایی آن‌ها بهره برد.

برای تولید ورق‌های فلزی استانداردهای مختلفی وجود دارد. هر کدام از این استانداردها شرایط خاصی را از لحاظ مواد اولیه، درصد ترکیب آن‌ها، تست‌هایی که بر روی آن‌ها انجام می‌گیرد، وزن، ابعاد و ضخامت در نظر می‌گیرند؛ بنابراین اگر یک کارخانه استاندارد خاصی را برای محصول خود استفاده کند متوجه خواهید شد که ورق چه ویژگی‌هایی دارد و برای چه کاربردهایی مناسب است.

همه کارخانه‌ها در هنگام عرضه محصولات استانداردهایی که رعایت کرده‌اند را مشخص می‌کنند. برای مثال کارخانه فولاد مبارکه اصفهان در جدول استاندارد خود معیارهایی همچون وزن، ضخامت و عرض را مشخص می‌کند تا مشتریان خرید خود را با اطمینان بالایی انجام دهند.

“یکی از پارامترهای استاندارد ورق‌های فلزی، نوع فولادی است که با آن ورق را می‌سازند و مورد دیگر که باید در ساخت ورق‌های فلزی رعایت شود، ابعاد ورق‌ فلزی مثل ورق آجدار و گالوانیزه است. این ابعاد معمولا در یک جدول وزنی نوشته می‌شود.”

منبع: آهن آنلاین

معرفی انواع استانداردهای ورق فلزی

ورق‌های فلزی با توجه به نیاز صنایع از متریال‌های مختلف از جمله فولاد، آلومینیوم و استیل تولید می‌شوند. هر کدام از این ورق‌ها کاربرد مخصوص به خود را دارند و دارای خواص مکانیکی و شیمیایی منحصر به فردی هستند. برای اینکه بدانید کدام ورق برای پروژه شما مناسب است ابتدا باید با انواع ورق‌ها و استانداردهای هر کدام آشنا شوید. در ادامه هر کدام از ورق‌ها را به همراه استاندارد آن‌ها معرفی می‌کنیم تا بهترین خرید را تجربه کنید.

• استانداردهای ورق روغنی

ورق روغنی یا ورق سرد یکی از محصولات پرکاربرد در صنایع است که از طریق نورد سرد تولید می‌شود. در این روش فرایند کاهش ضخامت اسلب‌های فولاد در دمای پایین انجام می‌گیرد و به همین دلیل سطح ورق ظاهری براق، شفاف و حالتی روغنی دارد؛ به همین دلیل است که در بازار به ورق‌های نورد سرد ورق روغنی نیز می‌گویند. ورق‌های تولید شده با این روش مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند. ورق روغنی با توجه به نوع آلیاژ و عملیاتی که بر روی آن انجام می‌گیرد به گریدهای مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌های خاصی دارند.

اصلی‌ترین عاملی که باعث به وجود آمدن گریدهای مختلف از یک محصول می‌شود درصد عناصر به کار رفته در آن است؛ یعنی با کم یا زیاد کردن عناصر گریدهای ورق به وجود می‌آید که هر کدام رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهند.

ورق روغنی با توجه به ویژگی‌های کششی و کیفیت و بر اساس استاندارد DIN به سه دسته و گرید تقسیم می‌شود. در جدول زیر می‌توانید مشخصات مکانیکی گریدهای ورق سرد را مشاهده کنید.

گرید	درصد کشیدگی در دقیقه	استحکام کششی(MPa)	نقطه تسلیم (MPa)
ST12	۲۸	۲۷۰ الی ۴۱۰	≤۲۸۰
ST13	۳۴	۲۷۰ الی ۳۷۰	≤۲۴۰
ST14	۳۸	۲۷۰ الی ۳۵۰	≤۲۱۰

• • ورق روغنی گرید ST12

ST12 رایج‌ترین گرید ورق سرد است که با نام ورق کششی یا معمولی نیز شناخته می‌شود. این ورق در مقایسه با دیگر گریدها نقطه تسلیم و استحکام کششی بیشتری دارد؛ به همین دلیل اگر در یک پروژه نیاز به استحکام کششی بیشتری باشد خرید گرید ST12 بهترین گزینه خواهد بود.

وجود مقدار زیاد کربن و منگنز در ساختار این گرید علت استحکام بالای آن است. عنصر کربن اصلی‌ترین عامل در استحکام ورق است و هر چقدر مقدار آن بیشتر باشد مقاومت ورق افزایش پیدا می‌کند. همچنین انجام عملیات‌های جوشکاری، پرداخت و برشکاری نیز به افزایش مقاومت این گرید کمک می‌کنند.

ترکیب شیمیایی گرید ST12 به شکل زیر است:

• • • کربن: ۰.۱ درصد
    • منگنز: ۰.۲ الی ۰.۴۵ درصد
    • فسفر: ۰.۰۳۵ درصد
    • یتروژن: ۰.۰۰۷ درصد
    • گوگرد: ۰.۰۳۵ درصد

ورق روغنی گرید ST12 در کاربردهای مختلفی استفاده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به ساخت قطعات الکترونیکی، اتومبیل‌سازی، کشتی‌سازی، ساخت بشقاب برای مخازن تحت فشار و ساخت کانتینر اشاره کرد.

• • ورق روغنی گرید ST13

ST13 در بازار با نام ورق نیمه کشسانی یا ورق نیمه کششی شناخته می‌شود و در مقایسه با ورق ST12 دارای نقطه تسلیم و مقاومت کششی پایینی است؛ چرا که در ترکیب آن مقدار منگنز و کربن را کاهش داده‌اند. در ترکیب این گرید حدود ۰.۱ درصد کربن، ۰.۰۴۵ درصد منگنز، ۰.۰۳۵ درصد گوگرد و ۰.۰۳۵ درصد فسفر به کار رفته است.

برخی از کاربردهای گرید ST13 ورق روغنی عبارتند از:

• • • ساخت سازه‌های ساختمانی
    • ساخت بدنه لوازم خانگی
    • تولید قطعات در صنعت خودروسازی
    • تولید تجهیزات اداری

• • ورق روغنی گرید ST14

ST14 کشش بسیار بالایی دارد و به همین دلیل در بازار با نام ورق فوق کششی شناخته می‌شود. مقاومت کششی و استحکام این ورق در مقایسه با دو گرید دیگر پایین است و برای مواردی که نیاز به استحکام بالایی دارند گزینه مناسبی به شمار نمی‌رود.

موادی که در ترکیب این گرید به کار رفته‌اند عبارتند از:

• • • کربن: ۰.۰۸ درصد
    • منگنز: ۰.۴ درصد
    • سیلیکون: ۰.۰۱ درصد
    • گوگرد: ۰.۰۳ درصد
    • فسفر: ۰.۰۳ درصد

ساخت قطعات خودرو مثل فیلتر، ساخت لوازم خانگی و استفاده در ساختمان‌سازی از جمله کاربردهای گرید ST14 به شمار می‌روند.

علاوه بر استاندارد DIN، ورق روغنی توسط استانداردهای دیگری نیز تولید می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به دو مورد زیر اشاره کرد:

1. 1. 1. ورق روغنی EK2
      2. ورق روغنی EK4

این ورق‌ها مقاومت بالایی در برابر سایش دارند و لعاب‌پذیر هستند. این مساله سبب شده تا در ساخت قطعات خودرو و بدنه لوازم خانگی از آن‌ها استفاده کنند.

• • مشخصات ورق‌های روغنی

ورق سرد موجود در بازار در ضخامت‌های ۳۰ صدم الی ۳ میلمتر و عرض‌های ۱۰۰۰ و ۱۲۵۰ میلیمتر تولید و در اختیار مشتریان قرار داده می‌شود. در جدول زیر می‌توانید طول، عرض و وزن این محصول را به طور کامل مشاهده کنید.

طول (میلی متر)	عرض (میلی متر)	ضخامت (میلی متر)	وزن (کیلوگرم)
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۵	۸
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۶	۱۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۷	۱۱
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۸	۱۳
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۹	۱۴
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱	۱۶
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱.۲۵	۲۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱.۵	۲۴
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۰.۵	۱۳
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۱.۲۵	۳۱
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۱.۵	۳۸

• استانداردهای ورق سیاه

ورق سیاه به ورق‌هایی گفته می‌شود که در دمای بالا تولید می‌شوند و به همین دلیل ظاهر آن‌ها تیره و مات است. همین مساله سبب شده تا در بازار این نوع ورق را با نام ورق گرم یا ورق سیاه بشناسند. بعد از گرما دادن تختال‌های فولادی در کوره‌ها و کاهش ضخامت، ورق‌ها را به دو صورت برش خورده یا رول به بازار عرضه می‌کنند. ضخامت ورق‌های سیاه بین ۲ الی ۱۰۰ میلیمتر و عرض این محصول نیز در چهار سایز ۱۰۰۰، ۱۲۵۰، ۱۵۰۰ و ۲۰۰۰ میلیمتر است.

ورق سیاه در بازار در دو استاندارد ST37 و ST52 موجود است که هر کدام از آن‌ها ویژگی‌ها و مشخصات مخصوص به خود را دارند. در ادامه با جدول وزن ورق گرم و گریدهای مختلف آن آشنا خواهیم شد.

طول (میلی متر)	عرض (میلی متر)	ضخامت (میلی متر)	وزن (کیلوگرم)
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۲	۳۲
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۲.۵	۴۰
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۳	۷۵
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۴	۲۸۸
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۶	۴۳۲
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۸	۵۷۶
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۱۰	۷۲۰
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۱۲	۸۶۴
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۱۵	۱۰۸۰
۶۰۰۰	۲۰۰۰	۲۰	۱۹۲۰
۶۰۰۰	۲۰۰۰	۲۵	۲۴۰۰

• • ورق سیاه استاندارد ST37

ST37 که با نام ورق سیاه معمولی یا فولاد نرمه نیز در بازار شناخته می‌شود کاربرد گسترده‌ای در صنایع دارد. این گرید از ورق گرم درصد پایینی از کربن در ساختار خود دارد و به همین دلیل از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار است. ترکیباتی که در ساختار گرید St37 به کار رفته خواص مختلفی به آن می‌دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• • • میزان سختی: ۱۸۰HB
    • استحکام تسلیم: ۱۹۵ الی ۲۳۵ مگاپاسکال
    • مقاومت کششی: ۶۵۰ الی ۸۰۰ نیوتن بر میلیمتر مربع
    • استحکام برشی: ۲۳۰ مگاپاسکال

در جدول زیر عناصر به کار رفته در ساختار این گرید و درصد هر کدام از آن‌ها آورده شده است.

آهن	فلز پایه
گوگرد	۰.۰۴ درصد
نیتروژن	۰.۰۰۸ درصد
فسفر	۰.۰۳۵ درصد
کروم	۰.۱۵ درصد
مس	۰.۰۳ درصد
کربن	۰.۳ درصد
منگنز	۰.۱۴ الی ۰.۵ درصد

در بازار ایران ورق سیاه ST37 بر اساس سطح کیفیت به سه دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:

• • • ورق ST37-1: ورق سطح یک معمولی‌ترین ورق سیاه شناخته می‌شود و میزان استحکام و خاصیت جوشکاری آن پایین است.
    • ورق ST37-2: این ورق خاصیت جوش‌پذیری و استحکام بالایی دارد و پرکاربردترین نوع به شمار می‌رود.
    • ورق ST37-3: این ورق کیفیت بسیار بالایی دارد و درجه خلوص آن بالا است. درصد کربن به کار رفته در ساختار آن نیز بسیار پایین بوده و خاصیت خم‌کاری مناسبی دارد.

بهتر است بدانید انواع ورق ST37 تحت استاندارد DIN آلمان به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

• • • STW24
    • DD12
    • DD13
    • STW22
    • DD11

تولید نبشی، پروفیل، ورق پانچ، تیرآهن و صفحات مشبک از جمله کاربردهای این گرید به شمار می‌روند.

مقاله پیشنهادی جهت مطالعه : اطلاعات کامل در رابطه با ورق سیاه گیلان

• • ورق سیاه استاندارد ST52

آلیاژ دیگری که ورق گرم دارد ST52 است که جزوی از استاندارد Din17100 به شمار می‌رود. در این گرید از عناصری همچون منگنز و سیلیسیم استفاده کرده‌اند و میزان کربن به کار رفته در آن کم است. این مساله سبب می‌شود تا ورق از استحکام بسیار بالایی برخوردار باشد. بهتر است بدانید ST52 در میان صنعتگران با نام فولاد منگنز کم کربن و فولاد سیاه کم کربن نیز شناخته می‌شود.

برخی از ویژگی‌های مهم این گرید از ورق سیاه عبارتند از:

• • • استحکام کششی: ۴۹۰ الی ۶۳۰ مگاپاسکال
    • دمای سخت شدگی: ۸۶۰ الی ۸۹۰ درجه سانتی‌گراد
    • درصد الانگیشن: ۲۲ واحد
    • ضریب الاستیسیته: ۲۱۰ واحد
    • دمای تمپرینگ: ۸۶۰ الی ۸۹۰ درجه سانتی گراد
    • دمای فورجینگ: ۸۵۰ الی ۱۰۵۰ درجه سانتی‌گراد
    • استحکام تسلیم: ۳۱۵ الی ۳۵۵ مگاپاسکال
    • چگالی: ۸ واحد

در جدول زیر عناصر به کار رفته در ورق سیاه استاندارد ST52 را آورده‌ایم.

سیلسیم	منگنز	کربن	گوگرد	فسفر
۰.۵۵ درصد	۱.۶ درصد	۰.۲۲ درصد	۰.۰۴ درصد	۰.۰۴ درصد

هر کدام از این عناصر خواص خاصی را به ورق اضافه می‌کنند. برای مثال با اضافه کردن فسفر و گوگرد خاصیت ماشین‌کاری و با اضافه کردن سیلیسیم خاصیت ارتجاعی فلز ارتقا پیدا می‌کند. عنصر منگنز نیز موجب بیشتر شدن استحکام نهایی، سختی‌پذیری و نقطه تسلیم فولاد می‌شود.

ورق سیاه گرید ST52 کاربردهای مختلفی در صنعت دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به ساخت انواع سازه‌های مربوط به عبور و مرور، دیواره ریل‌ها، بدنه مخازن تحت فشار و قطعات خودرو اشاره کرد.

این گرید نیز به چند دسته مختلف تقسیم می‌شود که عبارتند از:

• • • ورق سیاه ST52-1: برای مصارف عمومی کاربرد دارد.
    • ورق سیاه ST52-2: در مصارف مهم و مکان‌هایی که میزان تنش بیشتر است استفاده می‌کنند. این گرید در میان سایر گریدها مصرف زیادی دارد.
    • ورق سیاه ST52-3: این گرید کیفیت بالایی دارد و در مکان‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• استانداردهای ورق گالوانیزه

ورق گالوانیزه به ورق‌هایی گفته می‌شود که بر روی سطح آن‌ها پوششی از فلز روی وجود دارد. این پوشش از ورق در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی محافظت کرده و طول عمر آن را افزایش می‌دهد. مقاومت بالای ورق گالوانیزه باعث شده در صنایع مختلفی از آن استفاده کنند. برای تولید این ورق از استانداردهای متفاوتی استفاده می‌کنند که هر کدام از آن‌ها شرایط خاصی را از لحاظ عرض، طول، ضخامت و متریال مشخص کرده‌اند.

گالوانیزه کردن ورق فولادی روش‌های مختلفی دارد که یکی از ساده‌ترین آن‌ها قرار دادن ورق در حوضچه‌ای از فلز روی مذاب است. با این کار همه سطح ورق از روی پوشانده می‌شود. هنگامی که ورق در داخل حوضچه قرار می‌گیرد به دلیل وجود ناخالصی‌ها روی ورق، گل‌هایی به شکل کریستال بر روی آن به وجود می‌آید؛ به همین دلیل این محصول را به خاطر اندازه گل به سه دسته ورق گالوانیزه بدون گل، گل درشت و گل ریز تقسیم کرده‌اند. ورق‌هایی که از کیفیت بالایی برخوردار هستند بر روی سطح خود گل کمتری دارند و کمترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌کنند.

ورق گالوانیزه در ضخامت‌های ۰.۱۸ الی ۶ میلیمتر و در دو نوع داخلی و خارجی در دسترس است. سایز این ورق نیز با توجه به نیاز مشتریان از ۱۰۰۰ الی ۱۲۵۰ میلمتر تعیین می‌گردد.

دسته‌بندی ورق گالوانیزه با توجه به ضخامت، چسبندگی، سرعت سرد شدن، ظاهر و برخی موارد دیگر انجام می‌گیرد. در جدول زیر مشخصات این ورق را آورده‌ایم تا با کمک آن‌ها انتخاب بهتری داشته باشید.

طول (میلی متر)	عرض (میلی متر)	ضخامت (میلی متر)	وزن (کیلوگرم)
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۵	۸
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۷	۱۱
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱	۱۶
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱.۵	۲۴
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۲	۳۲
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۰.۵	۱۳
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۱	۲۵
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۱.۲۵	۳۱
۲۵۰۰	۱۲۵۰	۱.۵	۳۷
۶۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۵	۲۴
۶۰۰۰	۱۲۵۰	۰.۵	۳۰

• • استانداردهای ASTM برای ورق گالوانیزه

سازمان استاندارد آمریکا برای تولید ورق گالوانیزه استانداردهای خاصی را در نظر گرفته است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• • • ASTM A924: از این استاندارد برای ساخت لوله‌های موجدار استفاده می‌کنند که الزامات عمومی را مشخص می‌کند. از جمله الزامات عمومی می‌توان به میزان کشش و گریدهای تجاری اشاره کرد.
    • ASTM A653: این استاندارد میزان عنصر به کار رفته در پوشش و ساختار ورق‌های گالوانیزه گرم را مشخص می‌کند. بر طبق این استاندارد ورق‌های گالوانیزه به گریدهای تجاری (CS)، گریدهای شکل‌دهی (FS) و گریدهای کششی عمیق (DDS) تقسیم می‌شوند. بهتر است بدانید نامگذاری ورق‌ها در این گرید بر اساس مقدار فلز روی به کار رفته انجام می‌گردد. برای مثال در گرید G90 میزان فلز روی به کار رفته ۹۰ گرم در هر متر مربع است.
    • ASTM A123: در این استاندارد حداقل پوشش ورق گالوانیزه و الزامات پوشش را مشخص می‌کنند.
    • ASTM A446: در این استاندارد حداقل استحکام ورق گالوانیزه آورده شده است.
    • ASTM A153: الزامات مربوط به پوشش‌دهی قطعات کوچک مثل بست‌ها، مهره‌ها، واشرها و پیچ‌ها در این استاندارد آورده شده است.

در استاندارد آمریکایی ASTM برای ورق گالوانیزه از فولادهای مختلفی استفاده می‌کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. 1. 1. فولاد کششی عمیق یا DDS
      2. فولاد ساختمانی یا SS
      3. فولاد BHS
      4. فولاد تجاری یا CS
      5. فولاد شکل‌پذیر یا FS
      6. فولاد کششی خیلی عمیق یا EDDS

درصد ترکیبات شیمیایی هر یک از این فولادها متفاوت از یکدیگر است و به همین دلیل خواص متفاوتی دارند.

• • گریدهای ورق گالوانیزه

ورق‌های گالوانیزه با توجه به نوع کاربرد، میزان استحکام و روش تولید به گریدهای مختلفی تقسیم می‌شوند. این گریدها را می‌توان به سه دسته شکل‌دهی و کششی، ساختمانی و پر استحکام شکل‌پذیر تقسیم کرد که در جدول زیر انواع آن را معرفی خواهیم کرد.

گرید های ساختمانی	گریدهای شکل‌دهی و کششی	گریدهای پر استحکام شکل‌پذیر
S220GD	DX51D	H180BD
S250GD	DX52D	H220YD
S280GD	DX53D	H340LAD
S320GD	DX54D	H220B
S350GD	DX56D	H260YD
S550GD		H380LAD
		H220PD
		H260LAD
		H420LAD
		H300PD
		H300LAD

بهتر است بدانید ورق‌های گالوانیزه تولید شده در داخل کشور از استانداردهای اروپایی، استانداردهای سازمان ملی استاندارد ایران یا استانداردهای کشور ژاپن پیروی می‌کنند.

• استانداردهای ورق استیل

نوع دیگری از ورق‌های فولادی که در بازار وجود دارد ورق استیل است. این ورق‌ها نیز بر طبق استانداردهای خاصی تولید می‌شوند تا محصول نهایی از کیفیت و مرغوبیت بالایی برخوردار باشد. برای تولید ورق‌های استیل چهار نوع استاندارد اصلی وجود دارد که شامل DIN، AISI و USN می‌شود. هر کدام از این استانداردها شرایط خاصی را برای تولید ورق استیل در نظر گرفته‌اند که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

• • استاندارد AISI؛ رایج‌ترین استاندارد ورق استیل

این استاندارد توسط انجمن آهن و فولاد آمریکا تدوین شده و از اعداد سه رقمی برای نشان دادن گرید ورق‌های استیل استفاده می‌کند. گاهی مواقع نیز یک حرف لاتین در کنار سه رقم نوشته می‌شود که نشانگر میزان کربن به کار رفته در ترکیب آن است. برای مثال تفسیر گرید ۳۰۴L بر طبق استاندارد AISI عبارت است از:

• • • پسوند L: میزان کربن آن کمتر از ۰.۰۳ درصد
    • ۳۰۴: شماره سریال ورق استیل
    • آلیاژ: ورق استیل سری ۳

نامگذاری ورق‌های استیل بر طبق استاندارد AISI به دو صورت انجام می‌شود:

1. 1. 1. نامگذاری بر اساس فولاد کم آلیاژ و کربنی: برای نامگذاری این ورق‌ها از ۴ یا ۵ کاراکتر استفاده می‌شود. دو کاراکتر اول نشان‌دهنده گروه فولاد و دو کاراکتر آخر نشان‌دهنده میزان کربن است. اگر یک ترکیب خاصی در ورق وجود داشته باشد نام آن را در وسط ترکیب می‌آورند. برای مثال در ABXCD حرف X نام عنصر خاص را نشان می‌دهد.
      2. نامگذاری بر اساس فولاد ضدزنگ یا اسنلس استیل: در این نوع از ورق استیل از سیستم سه حرفی برای نامگذاری استفاده می‌کنند. در این ترکیب حرف اول نشان‌دهنده نوع فولاد، حرف دوم نشان‌دهنده فولاد دارای ساختار آستنیتی و حرف آخر نشان‌دهنده ساختار فریتی و مرتنزیتی است.

• • استاندارد USN

USN مخفف عبارت Unified Numbering System بوده و یک استاندارد بین‌المللی برای ورق استیل به شمار می‌رود. در این استاندارد نامگذاری ورق‌ها با یک حرف شروع شده و به دنبال آن ۵ عدد آورده می‌شود. حروف این استاندارد عبارتند از:

• • S: ورق استیل مقاوم به حرارت
  • N: آلیاژ نیکل
  • J: ورق استیل ساخته شده به روش ریخته‌گری

در جدول زیر می‌توانید معنای دو رقم آخر استاندارد UNS و پسوندهای استاندارد AISI را مشاهده کنید.

پسوندهای استاندارد AISI	دو رقم آخر استاندارد UNS	معنی
–	۰۰	فلز و آلیاژ پایه را نشان می‌دهد.
L	۰۳	کربن کمتر از ۰.۰۳ درصد است.
S	۰۸	میزان کربن متوسط است.
H	۰۹	عملیات حرارتی بر روی ورق انجام شده تا در مقابل ساییدگی مقاوم باشد.
PluseX	۱۰	میزان منگنز بیشتر است.
F	۲۰	گوگرد و فسفر بیشتری در ورق وجود دارد.
SE،FSe	۲۳	ماشین‌کاری ورق راحت است.
Cu	۳۰	در ساختار ورق مس وجود دارد.
Cb	۴۰	عناصر نئوبیم و کلومبیم در ترکیب ورق به کار رفته است.
Ti	۳۵ , ۳۶	تیتانیوم در ساختار ورق وجود دارد.
N،HN	۵۱ , ۵۲	میزان نیتروژن متوسط و زیاد است.
LN،LHN	۵۳ , ۵۴	میزان کربن کم و میزان نیتروژن متوسط و زیاد است.

• • استاندارد DIN ورق استیل

استاندارد دیگری که برای تولید ورق‌های استیل در نظر گرفته می‌شود استاندارد آلمانی DIN است. در این استاندارد نیز برای نامگذاری ورق‌های استیل از دو روش استفاده می‌کنند که عبارتند از:

• • • در این روش کد استاندارد با حرف X نمایش داده می‌شود که ۲ عدد بعد از آن درصد کربن را نشان می‌دهند. پس از کد استاندارد نیز عناصر به کار رفته و درصد آن‌ها آورده می‌شود. برای مثال:

X10CrNiMo1810

• • • 1. X10: درصد کربن (۰.۱ درصد)
      2. CrNiMo: عناصر به کار رفته در ورق
      3. ۱۸: درصد عنصر کروم
      4. ۱۰: درصد عنصر نیکل در ساختار ورق

• • • در روش دوم که Werkstoff Nr نام دارد از حروفی به شکل x.xxx برای نامگذاری استفاده می‌کنند. در این ترکیب رقم اول قبل از اعشار نوع آلیاژ، رقم اول و دوم بعد از اعشار نشان‌دهنده گروه فولاد و زیرگروه و رقم آخر شماره سریال ورق استیل را نشان می‌دهد.

• • آشنایی با طبقه‌بندی ورق‌های استیل

ورق‌های استیل با توجه به آلیاژ به کار رفته در آن‌ها به سری‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. در میان سری‌های مختلف، سری ۳۰۰ بیشترین کاربرد را به خود اختصاص داده است.

1. 1. 1. ورق‌های استیل سری ۲۰۰: در این سری از آلیاژهای نیکل، کروم و منگنز برای ساخت ورق استفاده شده است. سری ۲۰۰ خاصیت مغناطیسی ندارد و مقاومت کمتری نسبت به ورق‌های سری ۳۰۰ دارد؛ البته میزان استحکام تسلیم آن‌ها بالاتر است. از ورق‌های سری ۲۰۰ برای ساخت تجهیزات آشپزخانه و بدنه تریلی‌ها استفاده می‌کنند.
      2. ورق‌های سری ۳۰۰: در این سری از آلیاژهای مختلف استفاده می‌کنند که همین مساله سبب شده تا گریدهای مختلفی از سری ۳۰۰ به وجود بیاید. در میان گریدهای مختلف این سری گریدهای ۳۰۴ و ۳۱۶ کاربرد بسیار گسترده‌ای دارند. از مهمترین کاربردهای این سری می‌توان به ساخت لوازم خانگی، استفاده در کارخانه‌های فرآوری غذا و صنایع نفت و گاز اشاره کرد.
      3. ورق‌های استیل سری ۴۰۰: مقاومت بالا در برابر اکسیداسیون، خواص مکانیکی بهبودیافته و خواص مغناطیسی معمولی از جمله خصوصیات ورق استیل سری ۴۰۰ است. از جمله کاربردهای این سری می‌توان به ساخت اگزوز اتومبیل، لوازم غذاخوری و شیر و نازل اشاره کرد.
      4. ورق‌های استیل سری ۵۰۰: این سری مقاومت بالایی در برابر حرارت دارد و در مواردی که نیاز به مقاومت در برابر حرارت باشد از آن استفاده می‌کنند. علت این مساله هم وجود درصد بالایی از کروم در ساختار آن است.
      5. ورق‌های استیل سری ۶۰۰: در مکان‌هایی که میزان خوردگی بیشتر است از ورق‌های سری ۶۰۰ استفاده می‌کنند.

• • جدول وزن ورق استیل

حال که با استانداردها و گریدهای مختلف ورق استیل آشنا شدید در این بخش قصد داریم جدول وزن، ضخامت، طول و عرض این محصول را بیاوریم تا با دقت بیشتری نسبت به خرید اقدام نمایید.

طول (میلی متر)	عرض (میلی متر)	ضخامت (میلی متر)	وزن (کیلوگرم)
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۴	۶.۲
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۵	۸
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۶	۱۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۷	۱۱
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۸	۱۳
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۰.۹	۱۴
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱	۱۶
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱.۲۵	۲۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱.۵	۲۴
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۲	۳۲
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۳	۴۸

دقت داشته باشید ورق استیل علاوه بر ابعاد ۲۰۰۰ در ۱۰۰۰ در ابعاد دیگری همچون ۲۵۰۰ در ۱۲۵۰، ۳۰۰۰ در ۱۵۰۰، ۶۰۰۰ در ۱۵۰۰ و ۶۰۰۰ در ۲۰۰۰ میلمتر نیز تولید می‌شود.

• استانداردهای ورق رنگی

ورق رنگی همان ورق گالوانیزه است که با رنگ‌های مختلفی پوشش داده می‌شود. رنگ‌های استفاده شده بر روی این ورق انواع مختلفی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به پلی استر، سیلیکون مودیفای و پلی اورتان اشاره کرد. این رنگ‌ها علاوه بر زیبا کردن ظاهر ورق باعث محافظت از آن در برابر خوردگی، اشعه UV و سایر عوامل محیطی می‌شوند. ورق‌های گالوانیزه رنگی در کاربردهای مختلفی همچون خودروسازی، ساخت ظروف فلزی و ساختمان به کار می‌روند.

ضخامت این ورق‌ها معمولا از ۰.۳ الی ۱.۵ میلیمتر و عرض آن‌ها از ۶۰۰ الی ۱۵۰۰ میلیمتر متغیر است. طول آن‌ها نیز با توجه به استانداردهای مختلف از ۲۰۰۰ الی ۳۰۰۰ میلیمتر برش داده می‌شود. دقت داشته باشید برخی از تولیدکنندگان از این استانداردها پیروی نمی‌کنند و ورق گالوانیزه را در ابعاد و ضخامت‌های مختلف تولید می‌کنند.

نکته مهمی که در رابطه با ورق‌های رنگی باید بدانید این است که هر چقدر ضخامت ورق افزایش پیدا می‌کند ارزش آن کم می‌شود.

سیستم استانداردی که برای کدگذاری رنگ این ورق در نظر گرفته شده «رال – RAL» است که در سال ۱۹۲۷ در آلمان ابداع شد. بر طبق این استاندارد ورق‌های رنگی در ۱۶ رنگ مختلف تولید و عرضه می‌شوند. برای بررسی رنگ این ورق‌ها نیز استانداردهای مختلفی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. 1. DIN EN ISO 2360
   2. CROSS-CUT
   3. ISO 7724
   4. DIN EN ISO 2409

در میان این استانداردها CROSS-CUT مهمترین استاندارد به شمار می‌رود که وظیفه آن بررسی میزان چسبندگی رنگ است. در صورتی که چسبندگی رنگ به درستی تست و بررسی نشود احتمال دارد ورق بعد از مدت کوتاهی رنگ خود را از دست بدهد.

• استانداردهای ورق آجدار

ورق آجدار به ورق‌های فولادی گفته می‌شود که بر روی آن‌ها نقش‌هایی به شکل‌های مختلف وجود دارد. برآمدگی‌های روی سطح ورق از ایجاد اصطکاک جلوگیری کرده و جلوی لیز خوردن را می‌گیرد. این ورق ویژگی‌های مختلفی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به مقاومت فیزیکی بالا، انعطاف‌پذیری مناسب و مقاومت در برابر خوردگی اشاره کرد.

ورق آجدار در ضخامت‌های ۰.۵ الی ۱۰ میلیمتر و در ابعاد ۲۵۰۰ در ۱۲۵۰ تا ۳۶۰۰ در ۱۵۰۰ میلیمتر تولید می‌شود. برای ساخت این محصول آلیاژهای مختلفی همچون فولاد، آلومینیوم و گالوانیزه را به کار می‌برند.

تولید ورق آجدار با رعایت استانداردهای مختلف انجام می‌گیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. 1. استاندارد DIN 59220
   2. استاندارد ISIRI 11535
   3. استاندارد DIN 10051
   4. استاندارد DIN EN 10025

از لحاظ کیفی نیز ورق‌های آجدار در گریدهای ST37، ST52، S235JR و S275JR قابل تولید هستند. برای مثال فولاد مبارکه اصفهان انواع ورق آجدار را با استاندارد ST37 تولید می‌کند و امکان سفارش سایر موارد وجود دارد.

در جدول زیر می‌توانید وزن، ضخامت، طول و عرض انواع ورق‌های آجدار را مشاهده نمایید.

طول (میلی متر)	عرض (میلی متر)	ضخامت (میلی متر)	وزن (کیلوگرم)
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱.۵	۲۴
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۲	۳۲
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۳	۴۸
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۶	۴۳۲
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۸	۵۷۶
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۱۰	۷۲۰
۶۰۰۰	۱۵۰۰	۸	۷۶۸

• استانداردهای ورق آلومینیوم

آلومینیوم یک فلز پرکاربرد در صنایع است که به دلیل داشتن خواص ویژه‌ای همچون انعطاف‌پذیری، مقاومت بالا و ظاهری براق و زیبا محبوبیت زیادی دارد. این ورق توسط عملیات نورد و در ضخامت‌های کمتر از ۶ میلیمتر تولید می‌شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل استفاده از ورق آلومینیوم در صنایع وزن کم و استحکام بسیار بالای آن است. ابعاد ورق‌های الومینیوم با توجه به نوع آن تغییر می‌کند که مهمترین آن‌ها عبارتند از:

1. 1. ورق آلومینیوم آجدار: ضخامت ۱.۲۵ الی ۵ میلیمتر و ابعاد ۱۲۲ در ۲۴۴ میلی متر
   2. ورق آلومینیوم شیت: ضخامت ۳ الی ۳۰ میلیمتر و ابعاد ۱۰۰۰ در ۲۰۰۰ میلی متر
   3. ورق آلومینیوم کویل رولی: ابعاد ۲۵۰۰ در ۱۲۵۰ و ۱۰۰۰ در ۲۰۰۰
   4. ورق آلومینیوم آنادایز طبیعی: ضخامت ۰.۵ الی ۲ میلی متر

بهتر است بدانید ابعاد این ورق با توجه به نیاز مشتریان در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین می‌توانید ابعاد سفارشی را به کارخانه ارائه دهید تا ورق‌هایی در همان ابعاد تولید شود.

طول (میلی متر)	عرض (میلی متر)	ضخامت (میلی متر)	وزن (گرم)
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۴۰ صدم	۲۱۶۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۵۰ صدم	۲۷۰۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱	۵۴۰۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۱.۵	۸۲۰۰
۲۰۰۰	۱۰۰۰	۲	۱۰۸۰۰

• • آشنایی با آلیاژهای ورق آلومینیوم

انتخاب ورق آلومینیوم مناسب برای پروژه همواره چالش‌های خاصی را برای خریداران به همراه داشته است؛ چرا که این ورق در درجات مختلفی تولید می‌شود که هر کدام کاربرد مخصوص به خود را دارند. در ادامه قصد داریم برخی از این درجات را معرفی کنیم تا با دقت بیشتری ورق مورد نیاز را انتخاب کنید.

نام آلیاژ	ویژگی ها	کاربرد
۱۱۰۰	نرم و قابل انعطاف	صنایع شیمیایی و غذایی
۲۰۱۱	مقاومت مکانیکی بالا و قابلیت ماشین‌کاری	تولید قطعات پیچیده و دقیق
۲۰۱۴	مقاومت بالا و قابلیت ماشین‌کاری عالی	قطعات خودرو، قطعات هواپیما و تجهیزات مربوط به هوا و فضا
۲۰۲۴	مقاومت در برابر خوردگی و قابلیت ماشین‌کاری	ساخت قطعات خودرو، ساخت اتصالات، ساخت قطعات هواپیما و ساخت قاب و تریلر کامیون‌ها
۳۰۰۳	مقاومت بالا در برابر خوردگی و کارایی فوق‌العاده بالا	وسایل آشپزی، معماری، مخازن تحت فشار و مخازن ذخیره‌سازی
۵۰۵۲	مقاومت بسیار بالا	استفاده در محیط‌های مرطوب
۶۰۶۱	مقاومت در برابر خوردگی و داشتن طیف گسترده‌ای از خواص مکانیکی	لوله کشی، مخازن ذخیره‌سازی، ساخت قاب و تریلر کامیون‌ها و ساخت محصولات ساختمانی
۷۰۷۵	مقاومت بالا، وزن مناسب و امکان جوشکاری به صورت نقطه‌ای یا فلش	ساخت هواپیما

• استانداردهای ورق اسیدشویی

ورق‌هایی که به روش نورد گرم تولید می‌شوند به دلیل قرارگیری در دمای بالا دچار آلودگی‌های سطحی متعدد می‌گردند. برای اینکه این آلودگی‌ها از سطح ورق پاک شود ورق را اسیدشویی می‌کنند. در صورتی که سطح ورق از آلودگی‌ها پاک نشود در تبدیل آن به دیگر انواع ورق مشکلات زیادی به وجود می‌آید. به محصول نهایی که با اسید شسته می‌شود ورق اسیدشویی می‌گویند. برای شستن سطح ورق از اسیدهای مختلفی استفاده می‌کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• • اسید فسفریک
  • اسید کلریدریک
  • اسید هیدروکلریک
  • اسید نیتریک
  • اسید سولفوریک
  • اسید هیدروفلوریک

هر کدام از این اسیدها را می‌توان به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر مورد استفاده قرار داد. نکته مهمی که وجود دارد غلظت ترکیب است. چنانچه غلظت ترکیب اسید از یک مقدار مشخص بیشتر باشد باعث آسیب به ورق خواهد شد.

ورق‌های اسیدشویی شده به دو صورت رول و شیت به بازار عرضه می‌شوند. عرض این ورق‌ها معمولا از ۱۰۰۰ الی ۲۰۰۰ میلیمتر و طول آن‌ها از ۱۲۵۰ الی ۲۵۰۰ میلیمتر متغیر است. ضخامت این ورق‌ها را نیز حداقل ۱.۵ و حداکثر ۶ میلیمتر در نظر می‌گیرند.

استانداردهای مختلفی برای تولید ورق اسیدشویی وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• • استاندارد ورق اسیدشویی BS EN 10111

در این استاندارد میزان کربن به کار رفته در ترکیب ورق بین ۰.۰۸ الی ۰.۱۲ درصد و گوگرد موجود در آن بین ۰.۰۳۰ الی ۰.۰۴۵ درصد است. این ترکیب باعث می‌شود میزان سختی ورق بیشتر شده و مقاومت آن در برابر نیروهای کششی کاهش پیدا کند. استاندارد BS EN 10111 با توجه به ترکیبات عناصر به چهار گرید DD11، DD12، DD13 و DD14 تقسیم می‌شود. در میان این گریدها دو گرید DD13 و DD14 به دلیل داشتن درصد کم کربن نرم هستند.

• • استاندارد ورق اسیدشویی DIN 1614

میزان کربن در این استاندارد از ۰.۰۸ الی ۰.۱ و میزان گوگرد حدود ۰.۰۰۷ درصد است؛ به همین دلیل ورق‌های تولید شده با استاندارد DIN 1614 قابلیت چکش‌خواری بیشتری دارند و نرم هستند. این استاندارد نیز دارای ۴ گرید به ترتیب زیر است.

1. 1. 1. UST23
      2. PRST23
      3. ST22
      4. ST24

دقت داشته باشید علاوه بر دو استاندارد بالا استانداردهای فرعی دیگری هم در تولید ورق اسیدشویی به کار برده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به SAPH440، SAPH310 و SAPH370 اشاره کرد.

جمع‌ بندی در رابطه با انواع استاندار های ورق فلزی

در این نوشته سعی کردیم انواع استانداردهای ورق فلزی از جمله ورق سیاه، ورق روغنی، ورق آلومینیوم، ورق رنگی، ورق اسیدشویی و ورق گالوانیزه را با شما عزیزان در میان بگذاریم. آشنایی با این استانداردها کمک می‌کند تا محصول متناسب با پروژه را خریداری نمایید. امیدواریم مطالب ارائه شده برای شما عزیزان مفید بوده باشد.

خوشحال می‌شویم تجربیات خود را در خصوص استانداردهای ورق‌های فلزی در بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.