خاموت چیست؟ نقش آن در سازه ها و روش های استفاده آن
خاموت چیست؟ نقش آن در سازه‌ها و روش‌های استفاده آن چگونه است؟ خاموتها نقش اساسی در تقویت ستون‌های بتنی دارند. این عناصر سازه‌ای، که از میلگرد فولادی با مقاومت بالا ساخته میشوند، به‌وسیله ماشین‌های خم کننده به شکل قفس‌های آرماتور در می‌آیند.
خاموتها به‌عنوان آرماتور عرضی در ستون‌ها قرار می‌گیرند و به‌طور عمود بر آرماتور طولی عمل می‌کنند. وظیفه اصلی خاموتها، حمایت و نگهداری بتن در شکل صحیح و بهبود مقاومت سازه در برابر نیروهای جانبی است. بسته به نیاز و کاربرد، خاموتها در انواع مختلفی طراحی و تولید میشوند. قیمت خاموتها نیز با توجه به نوع میلگرد و مقدار استفاده شده در آن‌ها متفاوت است. در مجموع، خاموتها به‌عنوان عنصر کلیدی در تقویت و افزایش ایمنی سازه‌های بتنی محسوب میشوند. در ادامه این مقاله با ما همراه شوید تا با خاموت بیشتر آشنا شویم.
خاموت چیست؟
میلگردها سایزها و انواع مختلفی دارند. جنس میلگرد طولی از نوع A2 ،A3 و یا A4 است و جنس میلگرد عرضی از نوع A1 و A2 است که معمولاً در سایزهای میلگرد ۸، میلگرد ۱۰ و میلگرد ۱۲ است. به دلیل قابلیت انعطاف‌پذیری بالای میلگرد آجدار A2 نسبت به سایر میلگردها، از آن در تولید خاموت استفاده می‌شود.
خاموت، یک حلقه بسته از میلگرد است که به‌طور ویژه برای نگهداری و تقویت میلگردهای اصلی در ساختار بتن به کار می‌رود. این قطعه که به‌طور متداول به‌عنوان میلگرد عرضی شناخته می‌شود، نقش مهمی در افزایش پایداری و استحکام سازه‌های بتنی ایفا می‌کند. در ستون‌های بتنی، خاموتها برای حمایت از میلگردهای اصلی در برابر لرزش و تنش‌های کششی و فشاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در تیرآهن‌ها، خاموتها به‌عنوان میلگرد عرضی یا متقاطع عمل کرده و از مقاومت برشی جلوگیری می‌کنند.
خاموتها می‌توانند اشکال مختلفی از جمله مدور، چند ضلعی، یا U شکل داشته باشند، اما شکل متداول و رایج استفاده شده در سازه‌های معمولی مستطیل یا مربع است. این تنوع در اشکال به طراحی و بارگذاری سازه بستگی دارد. اندازه و طراحی خاموت نیز با توجه به نیازهای خاص پروژه و بارگذاری مورد انتظار تغییر می‌کند. با انتخاب مناسب نوع و اندازه خاموت، می‌توان به افزایش مقاومت و دوام سازه‌های بتنی کمک کرد.
انواع خاموت
خاموتها بر اساس نوع خمش، شکل ظاهری و روش تولید، به انواع مختلفی تقسیم میشوند.
-
- خاموت سنتی
- خاموت مارپیچی
- خاموت سلولار
- خاموت ربات
- خاموت معمولی
-
خاموت سنتی
- خاموت سنتی، یکی از انواع کلیدی خاموتها در صنعت ساختمان‌سازی و سازه‌ها است که به‌طور گسترده‌ای برای تقویت بتن استفاده می‌شود. این خاموتها با زاویه خم ۹۰ درجه و ظاهری مربعی، به‌طور دستی و با استفاده از اهرم تولید میشوند. برای ساخت خاموت سنتی، معمولاً از میلگرد آجدار A2 استفاده می‌شود که دارای ویژگی‌های مکانیکی مطلوبی است و قطر آن‌ها معمولاً بین ۶ تا ۱۲ میلی‌متر متغیر است.
-
خاموت مارپیچی
-
خاموت مارپیچی، یکی از انواع پیشرفته خاموت‌هاست که با خم مارپیچی و به‌صورت مکانیکی تولید می‌شود. این نوع خاموتها از میلگرد آجدار A2 ساخته میشوند و معمولاً دارای قطرهایی بین ۶ تا ۱۲ میلی‌متر هستند. ویژگی بارز خاموت مارپیچی نسبت به خاموت‌های سنتی، توانایی آن در توزیع یکنواخت‌تر نیروهای برشی و کششی در سراسر سازه است که موجب افزایش استحکام و مقاومت بتن می‌شود.
تولید این خاموتها نیاز به دقت بالا دارد، اما عملیات تولید آن‌ها به‌طور کلی زمان‌بر نیست و از لحاظ فنی و اقتصادی مزایای زیادی نسبت به خاموت‌های ساده و سنتی دارد. این نوع خاموت به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و پیچیده که نیاز به تقویت ویژه و بهبود عملکرد سازه‌ها است، کاربرد گسترده‌ای دارد.
-
-
خاموت سلولار
- خاموت‌های سلولار، به‌عنوان جدیدترین و پیشرفته‌ترین نوع خاموتها، به‌صورت حلقه‌های بسته و بر اساس استاندارد PI_SYSTEM تولید میشوند. این نوع خاموتها به‌طور مکانیکی ساخته میشوند و با استفاده از میلگرد آجدار A2 تولید میشوند که ابتدا به طول‌های مورد نیاز برش می‌خورد. سپس، میلگردها در دستگاه خم‌کن سلولار قرار گرفته و به‌صورت حلقه‌ای خم میشوند.
- خاموت‌های سلولار به‌ویژه برای افزایش استحکام بتن طراحی شده‌اند و به دلیل طراحی خاصشان، توانایی جبران ضعف کششی میلگردهای طولی را در هنگام زلزله دارند و از خمش آن‌ها جلوگیری می‌کنند. این ویژگی‌ها موجب می‌شود که خاموت‌های سلولار در پروژه‌های ساختمانی پیشرفته و برای بهبود عملکرد و مقاومت سازه‌ها در برابر نیروهای دینامیکی و زلزله بسیار موثر باشند.
-
خاموت ربات
- خاموت ربات، به‌عنوان یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین انواع خاموتها، مزایای قابل توجهی نسبت به خاموت‌های سنتی، مارپیچی و سلولار ارائه می‌دهد. این نوع خاموتها با استفاده از دستگاه CNC تولید میشوند و به دلیل دقت بسیار بالا و عملیات تولید سریع، به‌ویژه در پروژه‌های با نیاز به تولید انبوه و دقیق، مورد توجه قرار می‌گیرند. خاموت ربات مشابه خاموت‌های مارپیچی است، اما تفاوت اصلی آن در وجود گوشه‌های مربعی است که باعث بهبود عملکرد و تطبیق بهتر با نیازهای خاص پروژه‌ها می‌شود.
-
خاموت معمولی
- خاموت معمولی، مشابه خاموت سنتی، به‌طور دستی ساخته می‌شود و برای انواع مختلف سازه‌ها مناسب است. این خاموتها از میلگردهای فولادی تولید میشوند و امکان تغییر اندازه و قالب آن‌ها مطابق با نیاز پروژه وجود دارد. قابلیت تطبیق با ابعاد مختلف، این خاموتها را به گزینه‌ای انعطاف‌پذیر برای تقویت بتن در پروژه‌های مختلف تبدیل می‌کند.
نکات مهم در رابطه با استفاده از خاموت
علاوه بر رعایت مقررات ملی ساختمان در استفاده از خاموتها، توجه به اصول زیر نیز برای جلوگیری از مشکلات ساختاری و افزایش ایمنی سازه‌ها ضروری است:
- خاموتها معمولاً باید در فواصل منظم و نزدیک به یکدیگر، معادل حدوداً یک وجب دست، نصب شوند.
- آرماتورهای عرضی یا خاموتها باید با استفاده از سیم آرماتوربندی به میلگردهای طولی به‌طور محکم بسته شوند.
- هنگام خم‌سازی میلگرد برای تولید خاموتها، دمای محیط باید حداقل بالاتر از ۵ درجه سانتی‌گراد باشد. این شرط ضروری است تا از شکستگی یا تغییرات نامطلوب در خواص مکانیکی میلگرد جلوگیری شود.
- در صورت نیاز به خم کردن مجدد آرماتورها، باید این کار به‌صورت سرد و با استفاده از دستگاه‌های مکانیکی انجام شود و از استفاده از اهرم‌های دستی خودداری گردد
خاموت چگونه در ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
روش‌های طراحی و مهندسی سازه‌ها تعیین می‌کند که خاموتها به چه شکلی در ساختمان‌ها به کار گرفته شوند. خاموتها به‌طور کلی به دو نوع تنگ باز و تنگ بسته تقسیم میشوند.
- خاموت تنگ باز: این نوع خاموت که به‌عنوان آرماتور عرضی استفاده می‌شود، میتواند به‌صورت تک شاخه (قلاب)، دو شاخه (رکابی) یا چند شاخه در سازه‌ها قرار گیرد. این نوع خاموتها معمولاً برای تقویت نواحی خاص و تأمین پشتیبانی لازم در برابر نیروهای برشی به‌کار می‌روند.
- خاموت تنگ بسته: این روش برای تحمل نیروی برشی و پیچشی طراحی شده است، به‌ویژه در مکان‌هایی که نیروی پیچشی زیاد است، کاربرد دارد. برای بهبود عملکرد و افزایش مقاومت، انتهای خاموت تنگ بسته باید به‌طور کامل به میزان حداقل ۱۳۵ درجه به سمت داخل خم شود. این طراحی کمک می‌کند تا خاموت در برابر نیروهای وارده به سازه مقاوم‌تر باشد و از ایجاد ترک و ضعف در سازه جلوگیری شود.
نقش و کاربرد خاموت در سازه ها
خاموتها عمدتاً در ستون‌ها و تیرهای بتنی به‌کار می‌روند و نقش کلیدی در تقویت و پایداری این سازه‌ها دارند. وظیفه اصلی خاموتها، نگه‌داشتن میلگردهای طولی در موقعیت صحیح و فراهم کردن تکیه‌گاه جانبی برای جلوگیری از کمانش میلگردهای طولی است. این حمایت جانبی به‌ویژه در مواقعی که میلگردها تنها در فاصله میان دو تنگ قرار دارند، اهمیت دارد. علاوه بر این، خاموتها به‌عنوان یک عامل محافظتی عمل می‌کنند که مانع از تجمع نیروهای برشی و گسترش ترک‌های بتن میشوند، به‌ویژه در شرایط بارگذاری‌های شدید یا تنش‌های ناشی از زلزله.
سخن پایانی در رابطه با خاموت و کاربردهای آن
خاموتها، به‌عنوان آرماتورهای فولادی عرضی در سازه‌های بتنی به‌کار می‌روند و به‌طور مؤثر مقاومت برشی بتن را افزایش داده و شکل‌پذیری آن را بهبود می‌بخشند. علاوه بر این، خاموتها به کاهش احتمال خرابی‌های ناشی از بارهای سنگین و تنش‌های محیطی کمک کرده و عمر مفید سازه را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. با ایجاد یک سیستم تقویتی و حمایتی، خاموتها به‌عنوان آخرین خط دفاعی سازه در برابر نیروهای زلزله و بارهای غیرمنتظره عمل می‌کنند، که به تضمین ایمنی و پایداری طولانی‌مدت سازه‌های بتن‌آرمه کمک می‌کند. همواره به یاد داشته باشید که انتخاب خاموت و میلگرد نامناسب میتواند مقاومت و استحکام سازه را به کلی در هم بریزد و در نتیجه فاجعه‌ای غیر قابل جبران به وجود بیاورد.