ورق استیل یا استنلس استیل

ورق استیل یا استنلس استیل چیست؟

ورق استیل یا استنلس استیل (stnainless steel) نام ورق‌هایی است که بر پایه آهن تولید می‌شوند و در صنعت کاربرد بسیاری دارند. این ورق‌های فولادی با سطح براق و درخشان خود از خواص مکانیکی بی‌نظیری از جمله مقاومت در برابر حرارت و طول عمر بالا برخوردار هستند. عنصر اصلی سازنده آلیاژ استیل فلز آهن است که با کمتر از ۲ درصد کربن ترکیب می‌شود.

استنلس استیل همان فولادی است که علاوه بر عناصر کربن، سیلیسیم، منگنز، گوگرد، فسفر، مولیبدن، و نیکل، عنصر مقاوم و پرکاربرد کروم را نیز در ترکیبات خود جای داده است. استنلس استیل به سبب داشتن حداقل ۱۲درصد کروم، نسبت به فولاد مقاومت بیشتری در برابر خوردگی دارد و کمتر دچار اکسایش می‌شود.

وقتی درصد کمی از کروم با آلیاژ فولاد ترکیب می‌شود، کروم موجود در آن با اکسیژن هوا واکنش نشان داده و کروم اکسید را تشکیل می‌دهد. این لایه اکسید شده خود عاملی است که در برابر خوردگی از فلز محافظت می‌کند. (البته این لایه با چشم مشاهده نمی‌شود.) در ترکیب استیل ضد زنگ هرچه مقدار کربن افزایش یابد، استحکام ورق استیل بیشتر می‌شود و شکل‌پذیری آن کاهش می‌یابد.

ورق‌های استیل را بر اساس آلیاژی که در ساخت آنها به کار رفته به چند سری مختلف طبقه‌بندی می‌کنند. سری‌های ۲۰۰، ۳۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ و … از جمله سری‌های ورق استیل هستند که در میان آنها سری ۳۰۰ کاربردهای بیشتری دارد. به طور کلی ورق استیل یا استنلس استیل در صنایع کشتی‌سازی، خودروسازی، ساختمان سازی، لوازم خانگی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به طور جامع و کاربردی با ویژگی‌ها، ابعاد و اندازه سری‌های مختلف و کاربردهای استنلس استیل آشنا خواهیم شد.

 

 

استلنس استیل چیست؟

به طور کلی آلیاژ فولاد، دو دسته فولاد ساده و استلنس استیل (استیل ضد زنگ) را شامل می‌شود. فولاد ساده عناصر محدودی از فلزات و نافلزات (از جمله سیلیسیم، منگنز، گوگرد، مولیبدن و…) را در ترکیب خود جای داده و استیل ضد زنگ علاوه بر این‌ها دارای عنصر مقاوم کروم نیز هست.

استیل ضد زنگ یا زنگ نزن یا همان استلنس استیل با داشتن ۰.۳ تا ۱.۷۵٪ از عنصر کربن و همچنین با داشتن حداقل ۱۰.۵٪ درصد کروم، در قالب ورق‌های درخشان و براق عرضه می‌گردد و با قطعات مربع و مستطیل شکل و با ابعاد متنوعی که دارد در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ابعاد ورق استیل یا استلنس استیل چگونه است؟

در بازار ورق استیل به دو صورت رول یا شیت عرضه می‌گردد و رایج‌ترین ابعاد آن عبارتند از: ۱ در ۲، ۱.۲۵ در ۲.۵، ۱.۲۲ در ۲.۴۴، ۱.۵ در ۳، ۱.۵ در ۶، و ۲ در ۶ متر. در میان این ابعاد نیز ابعاد ۱ در ۲، ۱.۲۵ در ۲.۵، ۱.۲۲ در ۲.۴۴، بیشتر نظر صنعتگران را به خود جلب می‌کنند و در تعداد بالاتری تولید و عرضه می‌گردند.

توجه داشته باشید که ضخامت ورق‌های استیل نیز با توجه به طول و عرض آنها تغییر می‌کند و بازه‌ای از ۰.۳۵ میلی‌متر تا ۲۰ میلی‌متر را شامل می‌شود. به عنوان مثال ورق استیلی با ابعاد ۱.۲۵ در ۲.۵ متر، با ضخامت ۱ یا ۲ میلیمتر قابل عرضه است؛ و ضخامتی که یک ورق با ابعاد ۱ در ۲ متر می‌تواند داشته باشد، ۰.۴ یا ۰.۵ میلی‌متر است و یا نهایتا به ۱ میلی‌متر می‌رسد.

اگر برای خرید ورق استیل علاوه بر ابعاد، می‌خواهید از وزن ورق نیز با خبر شوید، کافیست چگالی (نسبت جرم بر حجم) آن را در طول، عرض و ضخامت ورق ضرب کنید؛ در این صورت عدد حاصل برابر با وزن استیل خواهد بود.

انواع ورق استیل یا استلنس استیل

مهمترین معیار برای دسته‌بندی ورق استیل، آلیاژ به کار رفته در آن است که گریدها (سری‌های) مختلف ورق استیل را تقسیم بندی می‌کند. از میان سری‌های مختلف ورق استیل، استفاده از سری ۳۰۰ رایج‌تر است و در میان آنها نیز ورق استیل ۳۰۴ کاربرد بیشتری دارد.

استفاده از ورق استیل سری ۴۰۰ نیز بیشتر در ساخت وسایل کوچکی همچون کارد و چنگال، اگزوز خودرو، لوازم تزیینی و… رایج است و برای صنایع دیگر چندان پرطرفدار به شمار نمی‌رود. از جمله ورق‌های استیل پرکاربرد و با دوام که در صنایع کاربرد بسیاری دارند، می‌توان موارد زیر را معرفی نمود:

• ورق استیل سری ۲۰۰

ورق‌های استیل سری ۲۰۰ آلیاژ‌های آستینیتی کروم، نیکل و منگنز را به عنوان آلیاژ‌های اصلی، در فرایند تولید خود جای داده‌اند.

1. ورق استیل ۲۰۱؛ از نوع آستینیتی که به روش نورد سرد تولید شده است.
2. ورق استیل ۲۰۲؛ از نوع آستینیتی که از ترکیب فولاد ضد زنگ تولید شده است.

 

• ورق استیل سری ۳۰۰

این سری از استنس استیل در قالب ورق، لوله فولادی، تیوب، گرده، پلیت و… تولید و عرضه می‌گردد و برخورداری از استحکام بالا، مقاومت در برابر خوردگی، و مقاومت حرارتی از ویژگی‌های اصلی آن است. در سری ۳۰۰ ورق‌های استیل، تقریباً ۱۸ تا ۳۰ درصد کروم و ۶ تا ۲۰ درصد نیکل به کار رفته و پرمصرف‌ترین استیل گرید ۳۰۰ ورق استیل ۳۰۴ است.

1. 1. ورق استیل ۳۰۱؛ منعطف، شکل‌پذیر، دارای مقاومت سایشی بالا و قابلیت جوشکاری
   2. ورق استیل ۳۰۲؛ این ورق‌ها به دلیل داشتن کربن بیشتر، نسبت به استیل ۳۰۴ مقاومت و استحکام بالاتری دارند.
   3. ورق استیل ۳۰۳؛ گوگرد و فسفر موجود در ترکیبات این گرید موجب بهبود خاصیت شکل پذیری آن شده است.
   4. ورق استیل ۳۰۴؛ این ورق استیل با نام ورق استیل ۱۸/۸ شهرت پیدا کرده؛ چراکه دارای ۱۸٪ کروم و ۸٪ نیکل است.
   5. ورق استیل ۳۰۴L؛ این ورق استیل پرکاربردترین ورق استیل گرید ۳۰۰ است که درصد کمتری ز کربن را در ترکیبات خود دارد و برای جوشکاری مناسب‌تر است.
   6. ورق استیل ۳۰۹؛ نسبت به ورق استیل ۳۰۴ مقاومت حرارتی بیشتری از خود نشان می‌دهد و به همین سبب بسیار پرکاربرد است.
   7. ورق استیل ۳۱۶؛ ترکیبات این ورق استیل شامل ۱۶٪ کروم، ۱۰٪ نیکل و ۲٪ مولیبدن است. این گرید ورق استیل به گرید دریایی شهرت دارد و در صنایع دریایی و کشتی‌سازی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ورق در صنایع غذایی و دارویی، ساعت‌سازی، و ساخت آستر دودکش نیز کاربرد زیادی دارد.
   8. ورق استیل ۳۱۶L؛ همان ورق استیل ۳۱۶ است که درصد کمتری از کربن را در آلیاژ سازنده خود دارد.
   9. ورق استیل ۳۱۷؛ این نوع ورق استیل ضد زنگ نیز دارای درصد قابل توجهی مولیبدن است؛ و به همین سبب این ورق از استحکام کشی بالا و مقاومت شیمیایی بسیار زیادی برخوردار است.
   10. ورق استیل ۳۲۱؛ به دلیل داشتن تیتانیوم خطر پوسیدگی جوش را در زمان جوشکاری، کاهش می‌دهد. این ورق از نظر ویژگی‌ها و کارایی شباهت زیادی به ورق استیل ۳۰۴ دارد.

 

• ورق استیل سری ۴۰۰

کروم و مولیبدن از عناصر اصلی استیل سری ۴۰۰ هستند. این گرید ورق استیل مقاومت خوبی در برابر خوردگی دارد، از قابلیت جوش‌پذیری بالایی برخوردار است و اغلب برای کارهای کوچک روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد.

1. 1. ورق استیل ۴۰۵؛ مناسب برای جوشکاری
   2. ورق استیل ۴۰۸؛ در برابر حرارت مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد اما در برابر خوردگی ضعیف ظاهر می‌شود.
   3. ورق استیل ۴۰۹؛ از لحاظ اقتصادی به صرفه است و در تولید اگزوز خودرو به کار برده می‌شود.
   4. ورق استیل ۴۱۰؛ در برابر سایش و خوردگی مقاوم است.
   5. ورق استیل ۴۱۶؛ با داشتن درصد قابل توجهی از گوگرد در ترکیبات خود، قابلیت شکل‌پذیری خوبی دارد.
   6. ورق استیل ۴۲۰؛ تولید کارد، چنگال، قاشق و… وابسته به تولید استیل ۴۲۰ است.
   7. ورق استیل ۴۳۰؛ بسیار شکل‌پذیر است و در تزیینات و دکوراسیون داخلی کاربرد دارد.
   8. ورق استیل ۴۴۰؛ در تولید لوازم خانگی به‌کار گرفته می‌شود. چراکه در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی بسیار مقاوم است.
   9. ورق استیل ۴۴۶؛ برای پروژه‌هایی با دمای بسیار بالا مناسب است.

 

• ورق استیل سری ۵۰۰

ورق استیل سری ۵۰۰ درصد بالایی از عنصر کروم را در ترکیبات خود جای داده و همین موجب می‌شود که این ورق در برابر حرارت مقاومت بالایی داشته باشد. از ورق استیل سری ۵۰۰ تنها در مواردی استفاده می‌شود که چنین مقاومت حرارتی بالایی مورد نیاز است.

 

مهمترین ویژگی‌های ورق استیل یا استلنس استیل

ساخت نخستین استیل کاملاً اتفاقی بود؛ اما نه یک اتفاق ساده و کم‌اهمیت! این اتفاق، انقلاب عجیبی را در صنایع گوناگونی ایجاد کرد و فرایند تولید و استفاده از بسیاری خودروها، هواپیماها، کشتی‌ها و حتی لوازم خانگی را دگرگون ساخت. از ویژگی‌های منحصربه‌فرد استلنس استیل ضد زنگ بودن آن است که از عنصر کروم به کار رفته در آلیاژ آن منشا می‌گیرد.

همچنین ورق استیل قابلیت بازیافت دارد و بیش از ۷۰٪ آن را می‌توان از بازیافت ضایعات فلزی تولید کرد. ورق استیل در کنار موارد نام برده ویژگی‌های خارق‌العاده دیگری نیز دارد که در ادامه به مهمترین آنها می‌پردازیم:

1. درخشش، زیبایی و براقیت
2. مقاومت در برابر خوردگی و اکسایش
3. طول عمر بالا
4. مقاومت بالا در برابر گرما و حرارت (به‌طوری که ورق استیل در دماهای منفی ۲۰۰ تا مثبت ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد هیچ آسیبی نمی‌بیند.)
5. قابلیت جوشکاری بالا
6. قابلیت بازیافت و تولید استلنس استیل از ضایعات فلزی

 

کاربرد ورق استیل یا استلنس استیل چیست؟

ورق استیل یا استلنس استیل به سبب ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود در صنایع گوناگونی کاربرد دارد. این ورق در صنایع ساختمان سازی، تولید سیمان، کاغذ، مواد شیمیایی، شکر، روغن، لوازم خانگی و… مورد استفاده است. اما عمده‌ترین استفاده آن را می‌توان مربوط به صنایع زیر دانست:

1. سقف و دیوارهای ساختمان
2. درب آسانسور، بدنه و سقف
3. ساخت قطعات بزرگ صنعت کشتی‌سازی
4. ساخت پمپ
5. صنعت خودروسازی، بدنه خودرو، کامیون و هواپیما
6. حوزه هوافضا
7. ساخت تانکر حمل مواد شیمیایی
8. مبدل‌های حرارتی، کوره‌ها
9. کارد، چنگال، چاقو، لوازم و تجهیزات غذایی
10. صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و مخزن سازی (ورق استیل با ضخامت بالای ۱ میلی‌متر)
11. ساخت لوازم الکتریکی مثل ترانسفورماتور

 

مهمترین تفاوت‌های کربن استیل با استلنس استیل

فولاد کربن استیل (فولاد ساده) و فولاد ضد زنگ (استلنس استیل) در تصور بسیاری از افراد مثل هم هستند و تفاوت چندانی ندارند. اما در واقع این دو فلز از نظر ترکیبات و ویژگی‌ها از یکدیگر متمایز می‌شوند و متناسب با این موارد، کاربردهای به‌خصوصی نیز دارند. از جمله تفاوت‌های این دو می‌توان موارد زیر را نام برد:

1. ترکیب آلیاژ سازنده؛ فولاد معمولی درصد مشخصی از عناصر منگنز، تنگستن، کروم کبالت و… را در ترکیب شیمیایی خود جای نداده است. در صورتی که در استلنس استیل، هر یک از این موارد درصد مشخصی دارند و میزان سختی، استحکام کششی، شکل پذیری و دیگر ویژگی‌های استیل را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
2. براقیت و شکل ظاهری؛ فولاد ساده یا کربن استیل ظاهری مات دارد و به راحتی از استنس استیل که به دلیل داشتن عنصر کروم براق و درخشان است، متمایز می‌شود.
3. مقاومت در برابر خوردگی؛ وجود کروم در ترکیب سازنده استلنس استیل موجب می‌شود این ورق نسبت به فولاد ساده مقاومت بیشتری در برابر خوردگی از خود نشان دهد. کروم موجود در استلنس استیل با اکسیژن هوا ترکیب می‌شود و لایه نازکی از کروم اکسید را تشکیل می‌دهد که خود مانعی برای خوردگی است؛ اما در کربن استیل به دلیل عدم وجود کروم، اکسیژن با آهن ترکیب می‌شود و آهن اکسید یا زنگ زدگی آهن را پدید می‌آورد.
4. قیمت و صرفه اقتصادی؛ کربن استیل و استلنس استیل، در داشتن عناصر کروم، نیکل، منگنز و… از هم متمایز می‌شوند. از آنجا که عنصر کروم خود قیمت بالایی دارد، موجب افزایش قیمت ورق استیل ضد زنگ نیز می‌شود؛ بنابراین بسیار طبیعی است که قیمت استلنس استیل بالاتر از کربن استیل باشد.

 

تفاوت ورق استیل بگیر و نگیر

یکی از اصطلاحات پرکاربردی که در هنگام خرید ورق استیل ممکن است به گوشتان بخورد اصطلاح ورق استیل بگیر و نگیر است به زبان ساده، استیل بگیر، استیل ضد زنگی است که جذب آهنربا می‌شود و استیل نگیر، استیل ضد زنگی است که جذب آهنربا نمی‌شود. در واقع ورق استیل ۳۱۶ و ۳۰۴ در ترکیب آلیاژ سازنده خود دارای کروم و نیکل هستند که این دو عنصر باعث نگیر بودن این گریدهای‌ استیل شده‌اند.

 

 

مقاله پیشنهادی جهت مطالعه : انواع ورق استیل و بورس ورق استیل

 

 

ورق استیل طرح‌دار چیست و چه کاربردی دارد؟

ورق استیل در طرح‌های ابر و بادی، گندمی، چرمی، اسلیمی، حبابی و حتی طرح چوب و… تولید می‌شود و با تنوع بی‌نظیری که دارد، برای سقف‌های تزیینی، مجسمه‌های فلزی، ظروف دکوراتیو، اتاقک آسانسورها، پنل دکمه‌های آسانسور، روکش دیوار، لوازم خانگی، صنعت هواپیماسازی و… کاربرد دارد.

قیمت ورق استیل یا استلنس استیل

از آنجا که در ایران کارخانه تولید ورق استیل وجود ندارد و محصولاتی که در بازار یافت می‌شوند، همه از کشورهای چین، تایوان، فرانسه ژاپن، آمریکا، کره جنوبی و… وارد کشور شده‌اند، قیمت ورق استیل با نوسانات ارزی و تغییر قیمت دلار تغییر می‌کند. برای اطلاع از قیمت ورق استیل باید ابتدا گرید ورق استیل و ابعاد مورد نیاز خود را مشخص کنید و سپس از فروشگاه‌های معتبر و منصف در مورد قیمت استعلام بگیرید.

 

برخی شرکت‌های تولید ورق استیل خارجی عبارت‌اند از:

• یوسکو تایوان (Yusco)
• پوسکو کره (Posco)
• وایسی تایوان
• تسکو استیل کره جنوبی (Tesco steel)
• تیسکو چین (Tisco)
• ویراج هند (Viraj)

منبع: آهنگر

 

نگاه کلی به مشخصات ورق استیل یا استلنس استیل

در طول این نوشته به طور جامع و کاربردی با ویژگی‌ها و کاربردهای ورق استیل آشنا شدیم و دانستیم که ورق استیل خواص مکانیکی خارق‌العاده‌ای دارد. این ورق بسیار مقاوم، با دوام و کاربردی است و می‌تواند در صنایع گوناگون نقش‌های مهمی را ایفا نماید.